ภาษาซิงลิชในยูทูบ: การขับเคี่ยวอัตลักษณ์สิงคโปร์ในสื่อดิจิทัล

เมื่อวันที่ 22-23 กุมภาพันธ์ 2561 คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร ร่วมกับเครือข่ายนักศึกษาระดับบัณฑิตศึกษา สาขาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา ของมหาวิทยาลัยต่างๆ ในไทย จัดงานสัมมนาเครือข่ายวิชาการ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อนำเสนอบทความวิชาการ ผลงานวิจัยในรูปแบบโปสเตอร์ และบทความวิชาการสำหรับเผยแพร่สู่สาธารณะ

ในงานสัมมนาเครือข่ายครั้งนี้ มีผู้ร่วมนำเสนอผลงานทางวิชาการเป็นจำนวนมาก หลายชิ้นงานเกี่ยวข้องกับประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น งานของเควินทร์ ลัดดาพงศ์ นักศึกษาระดับปริญญาโท สาขามานุษยวิทยา คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ นำเสนองานศึกษาในหัวข้อ “ภาษาซิงลิชในยูทูบ: การขับเคี่ยวอัตลักษณ์สิงคโปร์ในสื่อดิจิทัล” ที่เสนอว่า การกำเนิดขึ้นของภาษาซิงลิช มีความเกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์และพัฒนาการทางนโยบายภาษาและวัฒนธรรมของประเทศสิงคโปร์ ควบคู่ไปกับพัฒนาการการสื่อสารมวลชนท้องถิ่นทำให้เห็นบริบทความสำคัญของภาษาอังกฤษในสิงคโปร์

ผู้นำเสนอเล่าว่า ในสมัยที่สิงคโปร์ยังอยู่ภายใต้การปกครองของจักรวรรดิอังกฤษตั้งแต่ปี 2367 ถึงช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง ผู้คนจากหลากหลายพื้นที่ได้อพยพเข้ามาตั้งรกรากในสิงคโปร์ เช่น นักค้าขายและผู้ใช้แรงงานชาวจีน นักเดินทางข้ามแดนระหว่างคาบสมุทรและเกาะแก่งต่างๆ ในแถบมลายู พ่อค้าและแรงงานรับจ้างจากอินเดีย รวมไปถึงชาวยุโรป เช่น คนอังกฤษ คนโปรตุเกส และคนอาร์เมเนียที่เข้ามาทำงานและใช้ชีวิตในสิงคโปร์ สถานะของภาษาอังกฤษในสมัยดังกล่าวเป็นภาษาสำหรับการปกครองและติดต่อรายงานกับเจ้าอาณานิคม เป็นภาษาที่มีเพียงชนชั้นสูงเข้าถึงและใช้ในชีวิตประจำวัน ขณะที่ตามท้องถนน ภาษามาเลย์ตลาด ภาษามาเลย์ที่ถูกตัดทอนลักษณะทางไวยากรณ์และมีคำยืมจากภาษาต่าง ๆ เช่นภาษาจีนท้องถิ่นปะปนเข้ามาในคำพูด เป็นภาษากลางในการสื่อสารระหว่างชาติเชื้อชาติของคนส่วนใหญ่ในสิงคโปร์ ไม่ว่าจะเป็นคนจีนหรือคนมาเลย์ และจากการศึกษาภาคสนาม พบว่าผู้สูงอายุชาวจีนจำนวนไม่น้อยสามารถพูดภาษามาเลย์ได้

ต่อมาในปี 2506 อังกฤษได้ปล่อยดินแดนในคาบสมุทรมลายูให้เป็นอิสระ เจ้าอาณานิคมอังกฤษได้ค่อยๆ ถอนอำนาจและฐานทัพ และเปิดโอกาสให้คนท้องถิ่นตั้งรัฐบาล รัฐบาลสิงคโปร์นำด้วยลี กวนยูต้องการรวมชาติกับมาเลเซีย ทำให้ภาษามลายูมาตรฐานได้รับการสนับสนุนให้เป็นภาษากลางทั้งในชีวิตประจำวันและภาษาที่ใช้ติดต่อราชการ เมื่อลี กวนยูไปประชุมสภาที่กรุงกัวลาลัมเปอร์ ก็ใช้ภาษามาเลย์ในการพูดเพื่อแสดงเจตน์จำนงในการรวมดินแดน แต่หลังจากนั้นไม่นานในปี 2508 รัฐบาลมาเลเซียได้ประกาศปฏิเสธการรวมชาติของสิงคโปร์ ทำให้สิงคโปร์กลายเป็นรัฐเอกราชอย่างไม่ได้ตั้งใจ ด้วยเหตุนี้ รัฐบาลสิงคโปร์จึงจำเป็นต้องเปลี่ยนแปลงทิศทางการบริหารประเทศเพื่อความอยู่รอดของรัฐชาติขนาดเล็ก

สำหรับชีวิตของยูทูบเบอร์ในสิงคโปร์ ยูทูเบอร์ที่ผลิตรายการประเภทภาพยนตร์สั้นเริ่มต้นผลิตวีดิโอในเวลาไล่เลี่ยกันในปี 2555 เมื่อแต่ละกลุ่มได้รับความนิยมในระดับหนึ่ง ทำให้พวกเขาเริ่มรู้จักผ่านชื่อเสียงความนิยมบนอินเทอร์เน็ต โดยในช่วงปี 2256-2557 ยูทูเบอร์หลากหลายกลุ่มต่างทำงานข้ามกลุ่มเพื่อส่งเสริมชุมชนยูทูเบอร์ในสิงคโปร์ให้มีความชัดเจนมากขึ้น โนอาห์ แย็ป (Noah Yap) กล่าวถึงความสำคัญในการช่วยเหลือและร่วมมือซึ่งกันและกันระหว่างยูทูเบอร์แต่ละกลุ่มในวีดิโอของเขาว่าจะช่วยให้วีดิโอของแต่ละคนได้รับความนิยมไปพร้อมกัน และสร้างภาพลักษณ์ที่ดีต่อชุมชนยูทูเบอร์เมื่อคนทั่วไปมองเข้ามา เขายังต่อต้านการแบ่งแยกแบ่งกลุ่ม และโจมตีกันระหว่างกลุ่มยูทูเบอร์ประเภทต่าง ๆ ว่าจะทำให้การวงการยูทูเบอร์ในสิงคโปร์เกิดปัญหาและได้รับความนิยมลดลง

อย่างไรก็ตาม ความขัดแย้งระหว่างยูทูเบอร์แต่ละกลุ่มชัดเจนยิ่งขึ้นในช่วงหลังปี 2558 เห็นได้จากการหยุดร่วมมือกันระหว่างกลุ่ม การนินทาและต่อว่ากันและกันทั้งในสื่อสาธารณะและสื่อส่วนตัว จากการศึกษาภาคสนาม ผู้ศึกษามองว่าความขัดแย้งดังกล่าวเกิดจากการผลิตวีดิโอประเภทเดียวกัน การแข่งขันทางเศรษฐกิจและตัวเลขที่ดึงดูดให้ลูกค้าซื้อบริการผลิตสื่อและช่องทางของตน อีกทั้งยังมีความขัดแย้งเชิงการนำเสนอเนื้อหาที่ทับซ้อนและคัดลอกซึ่งกันและกัน

ขณะที่รัฐบาลสิงคโปร์พยายามสร้างอัตลักษณ์สิงคโปร์ด้วยภาษาอังกฤษที่เป็นมาตรฐาน และพยายามลบล้างหรือเพิกเฉยในความจริงที่ว่าภาษาซิงลิชคือภาษาอังกฤษที่เต็มไปด้วยความเป็นท้องถิ่น โลกดิจิทัลได้เปิดทางให้ยูทูเบอร์ใช้ความสามารถสร้างสรรค์สื่อที่สามารถก้าวขึ้นมาขับเคี่ยวกับสื่อรัฐบาล แต่การขับเคี่ยวอัตลักษณ์ในพื้นที่สื่อสิงคโปร์ไม่ได้เกิดขึ้นอย่างตั้งใจเพื่อที่จะต่อต้านหรือต่อสู้กับอำนาจรัฐบาล

จากการลงภาคสนาม ผู้นำเสนอพบว่า การใช้ภาษาซิงลิชในยูทูบไม่ได้เกิดขึ้นจากความตั้งใจและจงใจผลิตภาพของคนสิงคโปร์ที่พูดกับภาษาซิงลิช แต่นักแสดงที่รับบทและถ่ายทอดตัวละครออกมาได้ผสมลักษณะการพูดของตนลงไป อันแสดงให้เห็นว่าการใช้ภาษาซิงลิชในยูทูบเป็นการยืดขยายชีวิตประจำวันของคนสิงคโปร์เข้าไปบนพื้นที่สื่อ

การสัมมนาเครือข่ายนักศึกษาระดับบัณฑิตศึกษา สาขาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยาจัดขึ้นเป็นประจำทุกปี เริ่มตั้งแต่ปี 2544 โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมการแลกเปลี่ยนองค์ความรู้ทางวิชาการและประสบการณ์ในการวิจัย ตลอดจนเสริมสร้างความร่วมมือทางวิชาการระหว่างหลักสูตรระดับบัณฑิตศึกษาสาขาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยาและสาขาอื่นที่เกี่ยวข้อง ในลักษณะการจัดเวทีสำหรับการนำเสนอและการตีพิมพ์เผยแพร่ผลงานทางวิชาการของนักศึกษา

การสัมมนาเครือข่ายนักศึกษาระดับบัณฑิตศึกษา สาขาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยาในแต่ละครั้งที่ผ่านมามีนักศึกษา อาจารย์ บุคลากรจากสถาบันอุดมศึกษาเข้าร่วมในการสัมมนากว่า 200 คน และมีจำนวนผลงานทางวิชาของนักศึกษาระดับบัณฑิตศึกษาที่นำเสนอ และได้รับการตีพิมพ์เผยแพร่กว่า 50 ผลงาน เพื่อสานต่อเจตนารมณ์ที่ผลักดันให้เกิดความก้าวหน้าทางวิชาการ และการวิจัย กระชับสัมพันธ์ระหว่างสถาบัน ตลอดจนพัฒนาความร่วมมือทางวิชาการ และการรับสังคมต่อไป